De staatsvorming

• Elias verklaart het civilisatieproces aan de hand van het basisbegrip vervlechting. Hieronder verstaat hij een ordeningspatroon dat ontstaat door de wijze waarop individuen met elkaar interageren.

Elias heeft hiervoor een causale verklaring: de differentiatie van de maatschappelijke functies verklaard naar zijn mening de differentiatie van het psychisch apparaat. (de maatschappij gaat zijn veranderingen opleggen aan elk individu die tot die maatschappij behoort). Dit noemt men het proces van staatsvorming.

• Volgens Elias heeft de toenemende vervlechting te maken met de strijd om de belangrijkste machtsbronnen. Daarom staat centraal in het civilisatie proces het ‘koningsmechanisme’. Dit kent meerdere fases:

• Fase van de vrije concurrentie: er staan meerdere eenheden naast elkaar, allen ongeveer even sterk, die wedijveren om de maatschappelijke machtsbronnen.

• Fase van de monopolistische gebonden concurrentie: er blijven na cumulaties slechts enkele sterke concurrenten over. Meer en meer gaat men over naar een monopolie (gecentraliseerde staat). De kleinere machten (adel) moet nu om zijn macht uit te bereiden in de gunst staan van de monopolist (koning). Dit zorgt voor spanningen (tussen de adel) die leiden tot een netwerk van wederzijdse afhankelijkheid, wat zich uit in psychologisering en rationalisering.

• Fase van de functionele democratisering: door de monopolisering van de macht wordt het wel onmogelijk om nog langer het hele mechanisme te beheersen. Daarom zal de centrale figuur de macht moeten delen, waarvan een functionele democratisering het gevolg is. Dit leidt tot de afname van machtsverschillen. De afnemende machtsongelijkheden vertalen zich dan in de veralgemening van de Selbstzwänge.

• Elias probeert ook modellen en ontwikkelingswetten te formuleren om het civilisatieproces te kunnen verklaren.

• Model: dit is een voorbeeld dat toelaat de belangrijkste relaties tussen de componenten van een proces vast te leggen
• Ontwikkelingswetten: deze ontstaan uit de modellen. Het is een algemeen beginsel dat een veranderlijke relatie tussen meerdere veranderlijken aangeeft.
• Voorbeelden van wetten en modellen:

- Centrum-periferiemodel: uitbreiding civilisatie = verhouding tussen centrum en periferie, de periferie neemt door mimicry de gedragsstandaarden van het centrum over

- Koningsmechanisme (model): economische voorbeeld van de markt (concurrentie/monopolie)

- Wet van de afname van de contrasten: gevolg van de sociale mimicry, waardoor de lagere categorieën de gedragingen van de hogere imiteren

- Wet van de vermeerdering van de spelsoorten: steeds meer domeinen worden aan civilisering onderworpen en er komt ruimte voor meer gedragswijzen.

Elias tracht om, naar analogie van de natuurwetenschappen, modellen en wetten te

formuleren en causale verklaringen te construeren.