Karl Marx: Van geld tot Kapitaal
Geld zou slechts een simpel middel zijn dat de ruil van producten vergemakkelijkt. Je hoeft het product niet direct aan te schaffen, want de waarde van de producten kan worden uitgedrukt in geld. Achterhuis hoofdvraag: Heeft het geld dit karakter van middel behouden of is het zeker in moderne marktmaatschappijen een zelfstandige macht geworden? Instrumentele karakter van het geld. Volgens de techniekfilosofie: de vraag is, is techniek een neutraal middel in dienst van mensen of beheerst de techniek hen in tegendeel. Voorbeeld: keukenmes, die kan je goed (fruit snijden) en slecht (iemand vermoorden) gebruiken.
Hoe zit het met geld? Blijft het een middel of wordt het een doel? Vlgs Franscisco, een kapitalist, geld is een ruilmiddel dat alleen maar kan ontstaan wanneer mensen goederen produceren. Alleen de productieve mens verdient het volgens hem om geld te hebben. Amerika werd als eerst: land van het geld. Een land van rede, vrijheid, rechtvaardigheid, productie en prestaties. Franscisco zegt: essentie menselijke moraal: making money.
Karl Marx (1818 – 1883), hoofdwerk is Het Kapitaal. Geld is niet meer als een instrument, waar wij als mensen over beschikken om het goed of slecht te hanteren. Marx is tegen deze stelling. Rand is voor deze stelling. Marx: geld mensen in zijn macht krijgt en verandert. Geld de mens maakt en door geld macht krijgt.
Volgens Marx: wat ik kan betalen, dat ben ik, de bezitter van het geld zelf. Geld is een godheid (overgenomen door Marx van Shakespeare), goddelijke macht van geld (fetisjkarakter vd waar). Later ruilt Marx ‘de macht van het geld’ in voor een economische analyse vd allesbeheersende rol van het kapitaal.
De nog altijd relevante economische analyses van Marx beogen de wetmatigheden vh kapitaal te beschrijven met als uiteindelijk doel om tot de afschaffing vh kapitalisme te komen. Twee punten:
- Onze verhouding tot het geld.
- Vrijemarkteconomie.
Volgens Marx, kapitalisten zijn functionarissen vh kapitaal. Ook zij moesten zich ondergeschikt maken aan de wetmatigheden vh marktsysteem.
Nu, de perikelen rond de kredietcrisis en de bonussen van bankiers illustreren deze macht van het kapitaal. Ook bankiers en overheden staan machteloos. Maar overheid niet geheel machteloos: financiële markten werken niet volgens de wetten vd warenmarkt.
Ongetwijfeld zou de scheiding vd speculatieve financiële markt vd rest vh bankwezen de utopische Marx niet ver genoeg gaan. Maar binnen het gegeven vd huidige markteconomie is het ongetwijfeld al een reuzenstap.
In Het Kapitaal (veel kritiek op het geld): iedereen voor 100% naar de pijpen vh geld moest dansen. Maar wie zijn ogen de kost geeft en in onze marktmaatschappij om zich heen kijkt, ziet dat dit niet het geval hoeft te zijn. Mensen hoeven niet altijd en overal geld te maken. Volgens Ayn Rand, ‘geld maken’ hoeft niet het hoogste doel van de mens te zijn.
Volgens Simmel (boek: Philosophie des geldes, 1900): geld heeft een emanciperende functie. Door het geld worden ze los gemaakt uit de knellende, aan concrete personen gebonden afhankelijkheid vd traditie. -> geld maakt het moderne vrije individu mogelijk.
