De gelovigen worden zichtbaar

• XI – eeuwse bronnen

Gewone volk

verschijnt voor het eerst actief in geschreven bronnen (vb. kroniek van Rodulfus Glaber)

→ verband met groeiende massa die actief was in het christelijk geloof

→ uitbereiding van het geloof (zielenzorg, aantal parochies, etc.)

→ bouwwerken: grotere kerken groei onder aantal gelovigen vaak op pelgrimroutes

Engagement van de gewone gelovigen

- groeiend enthousiasme van de gelovigen

- mede geregisseerd door de kerk (vb. consecratie speelde in op het verlangen om betrekken te zijn bij een mysterie van het geloof)

- soms uitbuiting van het militair potentieel van de gelovige massa

- lynchpartijen tegen ketters en joden

• Volksgeloof

=> heiligencultus en reliekenverering

- via relieken ervaart de gelovige de kracht van een heilige als zijn/haar fysieke aanwezigheid

- afstand tussen gelovige en reliek moet zo klein mogelijk zijn (op het lichaam dragen)

- bezoeken van plaatsen waar reliekenstonden (pelgrimtochten)

- schietgebedjes om de heilige tot bijstand te vragen => vooral voor hoop en bijstand bij medische zaken

- miraculeuze genezingen werden onderzocht en al dan niet door de kerk erkend

• ex voto: lett.: uit hoofde van een gelofte; wederdiensten voor de heilige die had geholpen
• deditio: levenslang in naam van de heilige ter beschikking staan voor de kerk die aan hem/haar is verbonden

• Het ontstaan van een persecuting society

Geleerde opinies over kerkelijke dogma’s werd vaak als ketterij bestraft (doceerverbod, verbranding van geschriften, opsluiting, etc.)

Geloofsgemeenschappen buiten de kerk

- veel ontstaan in de 11^e eeuw

- niet samenhangend

- kritiek op verwereldlijking van de kerk

- grens tussen verkettering en erkenning was zeer dun

Katharen:

> kathari, Grieks voor ‘de reinen’

- geloofden dat satan de materiële wereld had geschapen

=> radicale afzwering van het stoffelijke en onthouding om te reinigen van de materie

- gewone credentes: volgden de strenge normen niet op de letter

- perfecti: volledige naleving van de normen (kleine elite)

=> consolamentum: sacrament waarbij credentes op hun sterfbed perfecti konden worden

- sterke verspreiding tijdens de 12^e eeuw in Zuid-Frankrijk

Persecuting society

= term van de Britse historicus R.I. Moore

- doordat kerk en vorsten hun eigen ideologie nauwkeuriger begonnen te definiëren, kregen ze een beter idee welke groepen of belangen hiermee in strijd waren

- Kerk: dogmatiek => tegenstand verketterd (vijanden van het geloof)

- Midden 12^e eeuw: start van kerkelijke inquisitie

* centrale rol voor de paus

* zending van legaten

* mobilisatie van religieuze orden (cisterciënzers, dominicanen

* inschakelen van wereldlijke, militaire macht

* anti – ketterse decreten en conciliebesluiten

* inquisitie (bedoeld om laksheid i.z. vervolging van ketterij tegen te gaan)

* vervolging van katharen, joden, marginale groeperingen

- jodenvervolging

* verantwoordelijken voor de dood van Christus

* joden stonden economisch sterk (moesten kerkelijk verbod op interesten bij leningen niet volgen)

* theorieën over internationale samenzwering van joden, kannibalisme, kindermoord,…

* antisemitische rituelen (vb. slaan van joden tijdens Pasen)

* joden moesten herkenbaar gekleed zijn