De pausen als leiders van de Kerk

• Macht van de paus

Macht van de paus steeg ook binnen de Kerk zelf => uitbouw van centrale bestuursorganen in Rome => Heilig College (= college van kardinalen) werd belangrijkste advies – en bestuursorgaan van de pausen

- verandering in de samenstelling van het Heilig College (meer ruimte voor geestelijken buiten Rome en Italië)

- onder leden komen nu ook aanhangers van de Europese koningen

- leden krijgen statuut van pauselijke gezanten

- verspreiding van het pauselijk gezag over de hele christelijke wereld

• Uitbouw van ambtelijke bestuursorganen

- aanvankelijk ongescheiden

- tweede helft 12^e eeuw: gespecialiseerde afdelingen:

* rechtspraak

* financiën

Rechtspraak

Voordien

alles afgehandeld in het consistorie (vergadering tussen paus en Heilig College)

→ sleutelrol voor één geestelijke ( de cancellarius) die samen met de paus uitspraken deed

→ GEVOLG: toename van juridische expertise aan het pauselijk hof (= pauselijke curie)

Vorming van twee gespecialiseerde rechtscolleges aan de curie:

1. De Poenitentiaria: voor de berechting van gewetenskwesties
2. De Audiëntia: voor andere zaken

→ voortaan werden zaken behandeld op de plaats waar ze waren gebeurd

→ lokale geestelijken die rechten hadden gestudeerd kregen een mandaat van de paus om als rechter te kunnen optreden

Financiën

Betere organisatie nodig door toename van de kerkelijke inkomsten

Twee gescheiden fondsen:

1. Camera Apostolica: beheer van het pauselijk deel
2. Camera Sacri Collegii: beheer van het deel van de kardinalen

Camera Apostolica:

1. • onder supervisie van de pauselijke schatbewaarder (= de camerarius)
   • bestond uit het beheer van de pauselijke domeinen en de inkomsten via subsidies van wereldlijke vorsten

→ onzeker door de weigerachtige houding van sommige vorsten

→ later wonnen meer zekere inkomsten aan belang

→ beter beheer van de financiën vergrootte de pauselijke greep op de ‘pauselijke staat’ (= geheel van gebieden die bezit waren van de paus)

• Nieuwe oecumenische concilies

Nieuwe oecumenische concilies: ander karakter dan concilies uit de vroege ME (later: Lateraanse concilies genoemd)

- kwesties van geloofsleer konden enkel worden beslist in een algemene kerkvergadering (was vroeger ook zo)

- vroeger was de voorzitter van deze concilies de keizer; Leo IX organiseerde de eerste concilie die door de paus werd voorgezeten (startschot voor reeks van concilies in de 12^e eeuw)

Doelstellingen:

- lekenwereld zuiveren van elementen die een bedreiging waren voor de christelijke eenheid (vb. andersdenkenden)

- regelgeving bij tal van kerkelijke aangelegenheden

(vb. pausverkiezing, huwelijk, behandeling van andersdenkenden, etc.)

→ vierde Lateraanse concilie: wereldlijke hoogwaardigheidsbekleders uitgenodigd (geen beslissende functie)

→ pausen begonnen zich na verloop van tijd als monarchen te gedragen

→ pontificaat van Innocentius III wordt traditioneel beschouwd als hoogtepunt van de pauselijke macht