Het Duitse Rijk

Naamgeving

→ Duitse Rijk = regnum Teutonicorum, het koninkrijk van de Duitsers = Oostenrijk, Bohemen + later Zwitserland

→ (Heilige) Roomse (keizer)Rijk = + koninkrijken Bourgondië en Italië + wereldlijke heerschappij over Rome

Territoriale vorsten

grijpen iedere gelegenheid aan om eigen positie te vededigen, ten koste van het koningschap en lokale machten (opkomende steden)

Frederik van Barbarossa

moest verregaande concessies doen; hij verleent Saksen en Beieren aan Hendrik de Leeuw, van het Welfen geslacht

→ zelf machtsuitbreiding door huwelijk; vrij graafschap Bourgondië –Franche-Comte

Frederik II

geeft toe aan de eisen van de geestelijke vorsten; vb. geen keizerlijke munt- en tolplaatsen in hun gebieden

→ geestelijke vorsten treden op als een gesloten groep, in tegenstelling tot de dienstbare Rijkskerk van vroeger eeuwen

→ Duitse vorsten moesten streven naar stabilisatie en pacificatie in eigen Rijk, omdat hun aandacht vooral op Italië gericht was

Opvolging Frederik II

Omdat Frederik II minderjarig was bij zijn opvolging was er een andere keizer nodig

Partijstrijd:

Hohenstaufen - Welfen

Filips van Zwaben Otto IV, gesteund door als Rooms – Koning Engelse koning Richard Leeuwenhart

Otto IV haalt het

- excommunicatie door Innocentius III

>> geen invloed op Duitse bisschoppen en vorsten; keizer Frederik was ondertussen immers volwassen

Gelijkaardige conflicten in de rest van Europa

- Jan Zonder Land (1199 – 1216) vs. Filips II Augustus van Frankrijk

→ strijd om Engelse aanspraken op Franse territoria

- Jan Zonder Land had zelf aartsbisschop van Canterbury aangesteld en kerkelijke goederen in beslag genomen en werd daarom in de ban geslagen door Innocentius

→ 1213: Jan onderwerpt zich en draagt zijn koninkrijk op als leengoed

- Jan Zonder Land, Otto IV + bondgenoten vs. Filips Augustus

→ 1214: verlies voor Jan en co. in de veldslagen bij Angers en Bouvines

→ Otto IV: politiek einde

→ Jan krijgt te maken met opstand baronnen, die hem de Magna Charta afdwingen

Afwezigheden Frederik II

tijdens zijn lange afwezigheden liet Frederik II het Rijk besturen door regenten

- vaak aartsbisschoppen:

→ bekleed met wereldlijke macht

→ belust op opbouw van eigen territorium

- ook Rooms koning Hendrik VII ( oudste zoon Frederik II):

→ geen succes

→ 1235: door vader Frederik veroordeeld tot levenslange gevangenschap wegens verraad

Gerecht en bestuur

poging van Frederik om het gerecht en het bestuur te moderniseren naar Siciliaans model, nl. ambtelijk en gecentraliseerd, faalde omdat de middelen ontbraken