Het structure-agency debat

·Subjectivisten (hermeneutici) geven verklaringen van de leefwereld van de mens in termen van vrije wil en vanuit een deelnemersperspectief; zij zoeken naar subjectieve betekenis; dit betekent dat de leefwereld van de mens verscheiden en veranderlijk, maar onbegrijpelijk is. Leidt in extreme gevallen tot relativisme: iedereen in zijn waarde laten, geen ruimte voor kritiek.

·Objectivisten (positivisten, structuralisten) geven verklaringen van de leefwereld van de mens in termen van externe dwang en vanuit een waarnemersperspectief; zij zoeken naar objectieve gegevenheden (structuren); dit betekent dat de leefwereld van de mens begrijpelijk, maar eenvormig en onveranderlijk is. Leidt in extreme gevallen tot fatalisme: de werkelijkheid is zoals die is door externe dwang en kan niet worden veranderd.

·Kritische theorieën willen de voordelen van subjectivisme en objectivisme combineren. Hierachter gaat een politiek programma schuil: zij willen objectieve kritiek kunnen leveren op maatschappelijke misstanden en werken aan verandering van die misstanden.

·Kenmerken van kritische theorieën:

–kritische theorieën gaan ervan uit dat de maatschappelijke werkelijkheid niet statisch is, maar dynamisch: zij plaatsen maatschappelijke verschijnselen in een historisch perspectief.

–zij wijzen maatschappelijke tegenstellingen aan en presenteren een toekomstvisie waarin die tegenstellingen opgelost zijn; zij zijn normatief.

–zij gaan ervan uit dat maatschappelijke tegenstellingen door een bewustwordingsproces (reflectie) zullen worden opgelost; zij hebben een emancipatoir streven.