Ontwikkelingen in de negentiende en twintigste eeuw

De structurele verschillen tussen west, oost en midden Europa ontplooiden zich verder. Op economisch vlak zag men de industrialisering in het westen ten opzichte van een veel tragere ontwikkeling in het midden en oosten.

Op politiek vlak ontstonden de moderne nationale staten ten opzichte van een minder geleidelijke ontwikkeling, een ondermijning van de macht van de vorst en adel door de burgerij ten opzichte van een sterke positie van establishment van de adel en processen van centralisering, bureaucratisering en democratisering ten opzichte van een sterke positie van het anti liberale en anti democratische establishment. Daarnaast was er een gematigd nationalisme ten opzichte van zeer extreme vormen van nationalisme met een politisering van het natie begrip vanaf de achttiende eeuw, een collectieve nationale identiteit ten opzichte van problemen en een dominantie van het civiele ten opzichte van de etnische variant van het nationalisme in bepaalde perioden.