Interculturele effectiviteit

Van managers en professionals wordt tegenwoordig veel verwacht: het managen van complexe reorganisaties, werken in multiculturele teams, begeleiden van fusies, internationaal teamwerk… Allemaal activiteiten waarbij mensen intensief met anderen moeten samenwerken. Anderen die steeds vaker niet dezelfde taal spreken of niet eens in hetzelfde gebouw, stad, land of continent werken.

Welke vaardigheden zijn nu vereist voor het succesvol opereren in een andere cultuur of het succesvol samenwerken met werknemers uit een andere cultuur? Wat maakt iemand intercultureel effectief? Omschrijvingen van het begrip interculturele effectiviteit verwijzen vrijwel allemaal naar het aanpassingsvermogen van individuen die in contact komen met een andere cultuur. Bij interculturele effectiviteit gaat het niet alleen om het kunnen bereiken van een gevoel van psychisch welbevinden in een nieuwe culturele omgeving. Maar ook om het succesvol functioneren binnen die omgeving.

Hoewel interculturele effectiviteit voor alle soorten migranten van belang is, heeft de meeste literatuur betrekking op expats. Zij hebben meestal een goed betaalde baan in het nieuwe land en hun verblijf daar is doorgaans van beperkte duur. Toch vraagt het ook van hen veel van de vertrouwde leefomgeving te verlaten om voor een aantal jaren in een andere cultuur een nieuw leven te beginnen en effectief te functioneren in een werkomgeving met afwijkende regels en gewoonten. Gezien de moeilijkheden die de expat zowel op de werkplek als de sociale omgeving moet zien te overwinnen, is het begrijpelijk dat niet alle expats daarin slagen. Deskundigen schatten dat 30 tot 50 procent van de expats niet of onvoldoende effectief is, hoewel zij doorgaans juist uit de betere werknemers gerekruteerd zijn. Een mislukking is voor de expat vaak ook een persoonlijke tragedie.

Interculturele effectiviteit is niet alleen van belang voor het professioneel overleven van expats, maar is een wenselijke eigenschap voor immigranten en iedereen die met mensen uit verschillende culturen in contact treedt. Studenten en expats zijn migranten met een relatief bevoorrechte positie in vergelijking met immigranten die naar België komen als vluchteling of als werkzoekende.

In de literatuur zijn overzichten te vinden van een groot aantal relevant geachte factoren voor interculturele effectiviteit, die tot de volgende 5 samengevat kunnen worden (Van der Zee & Van Oudenhoven, 2002):

o Culturele empathie

o Openmindedness (openheid)

o Sociaal initiatief (extraversie)

o Emotionele stabiliteit

o Flexibiliteit

Over het algemeen lijken de factoren effectief te zijn ongeacht de specifieke cultuur van het gastland.

• Culturele empathie is wellicht de meest genoemde dimensie van culturele effectiviteit. Het is het vermogen zich in te leven in de gevoelens, gedachten en gedragingen van leden van groepen met een andere cultuur. Interculturele sensitiviteit speelt daarbij een belangrijke rol. Je bent intercultureel sensitief als je in staat bent om naar een cultuur te kijken niet alleen vanuit je eigen referentiekader, maar ook vanuit het referentiekader van de ander. Je verplaatst je niet alleen in gedachten, maar je bent ook in staat om je gedrag aan te passen. Je bent je bewust van je eigen grenzen en zonder je identiteit te verliezen beweeg je soepel tussen verschillende culturele referentiekaders, met grote culturele flexibiliteit en met respect.
• In de tweede plaats is openmindedness van belang: een open en onbevooroordeelde houding ten opzichte van andere groepen en andere culturele normen en waarden.
• Naast deze wat meer passieve sociale vaardigheden zal de werknemer in het gastland ook de vaardigheid in het initiëren van contacten moeten ontwikkelen. De derde factor betreft dan ook sociaal initiatief, gedefinieerd als de neiging om in een andere cultuur naar buiten te treden.
• Ook emotionele stabiliteit is een belangrijke dimensie van interculturele effectiviteit. Daaronder verstaan we het vermogen om te gaan met frustratie, stress, angst, afwijkende politieke systemen, sociale vervreemding, financiële problemen en interpersoonlijke conflicten.
• Ten slotte moeten de internationale werknemer en de immigrant in het algemeen in staat zijn flexibel over te schakelen van de ene op de andere gedragswijze, aangezien de vertrouwde handelwijzen in een vreemde cultuur niet zonder meer zullen werken.

Deze vijf factoren zijn belangrijk wanneer iemand naar een land met een andere cultuur gaat, maar ook wanneer men in eigen land met andere culturen te maken krijgt. Voor het zich kunnen aanpassen aan en prettig voelen in een andere cultuur zijn deze 5 eigenschappen belangrijk. Het bezitten van deze eigenschappen correleert met succes in intercultureel contact.