Systeemtheoretische benadering van interculturele communicatie via de TOPOI-methode van Hoffman

Een andere bekende naam is Edwin Hoffman. Hoffman beseft dat een culturaliserende benadering (zoals bij Hofstede en Pinto) risico’s inhoudt. Hij gaat daarom in tegen het idee dat mensen in één bepaalde sociale cultuur worden benaderd en aangesproken. Hij gaat ervan uit dat communicatie en gedrag van een persoon niet alleen te verklaren zijn vanuit de etnisch-culturele achtergrond. In werkelijkheid spelen ook sociale, demografische en economische factoren een rol.

VOORBEELD

Een zwarte Zuid-Afrikaan die in Gent werkt, kan te laat op zijn werk komen omdat hij een andere opvatting heeft over tijd, maar ook omdat er problemen waren met de busverbinding. Deze persoon is zowel Zuid-Afrikaan, vader en werknemer. Het is dan vreemd dat je hem alleen maar zou aanspreken op zijn Afrikaanse achtergrond. Bron: Hoefnagels & van Egmond, 2008, p. 169

Van interculturele communicatie is volgens Hoffman sprake wanneer er expliciet aandacht is voor de culturele kant van de communicatie. Volgens Hoffman moet je bij het intercultureel communiceren een open en reflectieve houding hebben. Je moet niet alleen goed kunnen luisteren en kunnen openstaan voor andere waarden en ander gedrag. Je moet er ook bewust van zijn dat jouw manier van ervaren maar een van de vele manieren is. Je moet dus kunnen reflecteren over je eigen gedrag, je bewust zijn van je eigen ‘culturele bril’. Die grondhouding noemt Hoffman ‘presentie’. Presentie is de oprechte betrokkenheid bij, interesse in en aandacht voor de ander. Aandacht is het sleutelwoord voor goede communicatie.

Hoffman gaat uit van een systeemtheoretische benadering van interculturele communicatie. Als uitgangspunt neemt hij de algemene systeem- en communicatietheorie van Watzlawick (zie hoofdstuk 2). De 5 axioma’s van Watzlawick zijn de basis van iedere communicatie.

Het TOPOI-model van Hoffman is een gespreksmodel dat ontwikkeld werd om misverstanden in de communicatie tussen mensen uit verschillende culturen op te sporen en op te lossen. Het model is een hulpmiddel voor communicatie en wordt pas ingezet wanneer er zich problemen voordoen in de communicatie. TOPOI staat voor de vijf gebieden in de communicatie waar zich culturele verschillen en misverstanden kunnen voordoen. De vijf gebieden zijn Taal, Ordening, Personen, Organisatie en Inzet. Deze vijf punten zijn van groot belang bij de communicatie tussen culturen om de verschillen en misverstanden te kunnen ontdekken en aan te pakken.

Het model helpt om cultuurverschillen op te merken en hier mee om te gaan. Men heeft hier geen kennis van de cultuur voor nodig. Door het model krijgt de persoon de gelegenheid zichzelf te presenteren zoals hij dat zelf wil. Dit voorkomt vooroordelen en stereotyperingen. Het TOPOI-model is dus een systematiek van essentiële aandachtspunten en handvatten om in de gespreksvoering met mensen met een andere etnische en maatschappelijke achtergrond, culturele verschillen en misverstanden op te sporen en aan te pakken. Door te werk te gaan met de TOPOI-gebieden zijn culturele verschillen in de communicatie waar te nemen en te veranderen.