Werkstress is een specifieke vorm van stress, namelijk de stress die direct gerelateerd is aan het werk. Werkstress wordt vaak verward met werkdruk. Een te hoge werkdruk kan leiden tot werkstress. Maar een hoge werkdruk hoeft niet perse te leiden tot werkstress. Werkstress wordt niet alleen veroorzaakt door het werk en de werkdruk zelf, maar ook door de manier waarop iemand omgaat met die werkdruk.

VOORBEELD

Een werknemer die een presentatie moet geven voor een grote groep kan last hebben van wat extra werkdruk. Het feit dat hij doodgraag presentaties geeft zal er echter voor zorgen dat hij die druk niet als negatief, maar eerder als motiverend en uitdagend ervaart. Bron: http://www.vacature.com/blog/stress-niet-altijd-negatief

Als we aan werkstress denken, denken we al snel aan negatieve stress. Te veel werkdruk, hectisch leven, te weinig tijd voor rust, ruzies en conflicten… Maar stress is niet altijd negatief. Een zekere mate van stress stimuleert ons om te presteren en werkt motiverend. Stress geeft ons het gevoel zinvol bezig te zijn. Topprestaties zijn zonder stress eigenlijk niet mogelijk. Stress wordt alleen negatief als de werk- en tijdsdruk als te groot wordt ervaren. Niemand kan de stress van topprestaties lang volhouden zonder problemen te krijgen.

Werkstress is een psychologische en lichamelijke toestand die ontstaat wanneer iemand niet in staat is of denkt te zijn aan de eisen te voldoen die aan hem worden gesteld. Werkstress treedt op als het de persoon allemaal wat teveel wordt. Werkstress is dus geen objectieve gebeurtenis, maar een reactie van iemand op een gebeurtenis. Wat voor de een ‘teveel’ is, kan voor iemand anders geen negatieve stress veroorzaken.

Het model van Michigan geeft aan dat eisen en bedreigingen vanuit het werk kunnen leiden tot gevoelens van stress die vervolgens lichamelijke en psychische reacties veroorzaken en op langere termijn de gezondheid beïnvloeden. Het al dan niet verergeren van de problemen hangt af van persoonlijkheidsfactoren (zelfvertrouwen, flexibiliteit, goede lichamelijke conditie,…) en van omgevingsfactoren (vb. werktijd, privéomstandigheden, reistijd, fysieke arbeidsomstandigheden enz.)

Bron: Marcus, 2009, p. 194

De ene persoon is stressgevoeliger dan de andere persoon. Rosenman en Friedman (1974) maakten een indeling voor stressgevoeligheid. Ze onderscheiden een A-type en

B-type.

- A-type mensen zijn gevoeliger voor stress. Ze worden gekenmerkt door gejaagdheid, tijdsdruk, wedijver, ongeduld, agressiviteit, perfectionisme en overmatige betrokkenheid bij het werk.

- B-type mensen zijn minder gevoelig voor stress. Ze zijn zuinig met energie, rustig, minder gehaast, alleen druk als dat nodig is, kunnen goed ontspannen.

In stressvolle situaties ben je soms even niet in staat om effectief te reageren. Als je druk op je werk wordt opgevoerd of als je intern stress opbouwt, ben je er gevoelig voor om overlevingsgedrag in te zetten als afweer tegen de pijnlijke ervaring. Dat is niet steeds een functionele reactie, je zet jouw kwaliteiten dan vaak niet meer in. Bij stress zie je aan de buitenkant meestal iets anders dan wat je van binnen ervaart. De ander zal dit incongruent gedrag vaak aanvoelen. Je functioneert vanuit een masker, omdat je je anders voordoet dan hoe je werkelijk denkt, voelt en ervaart. In essentie gebeurt er dan niet zoveel omdat je op dit soort momenten niet helemaal jezelf bent en ook niet helemaal eerlijk bent tegenover je medewerkers.

In stresssituatie ben je uit balans: je verliest je uitdaging. Deze is immers aangeleerd en niet aangeboren zoals een kwaliteit. Bij stress schiet je in je valkuil. Bij hevige stress kan je ook in je allergie terechtkomen.

Over het algemeen zie je 3 fasen hoe iemand onder stress zal reageren:

- Alarmfase 1: Iemand in stress schiet in zijn valkuil.

- Alarmfase 2: Dit slaat bij hevige stress om naar de allergie. Door het verwijt wordt de persoon zo geraakt, dat hij prompt in de allergie schiet.

- Alarmfase 3: Als de druk nog verder toeneemt, is het niet onmogelijk dat de persoon brokken gaat maken, overspannen raakt, burn-outverschijnselen vertoont, ziek wordt of een ongeluk krijgt. Men gaat eigen ellende creëren.

VOORBEELD

Kato is moeder van een zoon van 17 en voert volgend gesprek met haar zoon:

- Mam, hou nu toch eens op met me te blijven betuttelen. Ik ben echt oud genoeg om voor mezelf te zorgen. Hoe lang denk je hier nog mee door te gaan, tot ik 30 ben?

* Maar ik maak zorgen om de vrienden met wie je omgaat.

- Wat is daar nou mis mee? Jij vindt altijd wel iets om je zorgen over te maken.

* Maar je bent pas 17. Geloof me, we zeggen dit alleen voor je eigen bestwil.

- Dat zeg jij, maar volgens mij interesseert mijn bestwil je helemaal niks. Je denkt alleen maar aan jezelf.

* Oké, als je er zo over denkt, dan zoek je het ook zelf maar uit, dan kan het me niks meer schelen, maar kom straks niet met hangende pootjes thuis hé, met ‘ik wist het niet’ en ‘ik kon er niks aan doen’. Ik heb je gewaarschuwd!

- Jaja, hou nu maar op, het is wel goed zo… Hier is duidelijk af te lezen hoe Kato reageert als ze onder stress staat.

- In alarmfase 1 schiet ze vanuit haar kwaliteit ‘behulpzaamheid’ of ‘zorgzaamheid’ in haar valkuil ‘betutteling’.

- In alarmfase 2 slaat dit om naar allergie. De moeder wordt zo in haar hart getroffen door het verwijt van haar zoon, dat ze roept dat hij het zelf maar moet uitzoeken. Ze schiet in haar allergie ‘onverschilligheid’.

Gelukkig word je er door je omgeving in fase 2 vaak op gewezen dat er iets aan de hand is. Je bent immers in je allergie beland en dan ga je gedrag vertonen dat je omgeving niet van je kent. Er komen dan opmerkingen zoals ‘wat is er met haar aan de hand?’. Als je deze signalen tijdig opmerkt, dan kan je er veel aan hebben.

In feite is een maskerkwadrant een uiting van stress en bevind je je in alarmfase 2. De wereld krijgt meer je allergie te zien dan je valkuil.

De reden waarom je in fase 3 op weg bent naar een crisis, is ook niet zo verwonderlijk. Als je een tijdje in je eigen allergie zit, vertoon je zelf gedrag dat je zelf verafschuwt. Je krijgt de pest aan jezelf en dat helpt je niet vooruit. Je bent volledig uit balans en daar geraak je niet zomaar uit. Je hebt werkelijk een crisis nodig om eruit te geraken en om opnieuw in balans te komen.

Om in een werkcontext te (over)leven, is het belangrijk af en toe te reflecteren en je af te vragen wie je bent en wat je wilt. Als je die vragen ontwijkt, is de kans groot dat je belandt in een burn-out, depressie… Op een of andere manier zal het leven je een signaal geven dat het tijd is om even stil te staan en naar binnen te kijken. Het is enkel jammer dat daar een crisis voor nodig is. Het kernkwadrant kan een middel zijn om meer over onszelf te ontdekken. Het kan ons helpen begrijpen waarom we ons gedragen zoals we ons gedragen. We hebben inspirerende kanten en schaduwkanten, beide zijn aanwezig. Ze horen bij elkaar en zijn met elkaar verbonden.