Transcendentie = overstijging.

Frankl heeft in verschillende concentratiekampen verbleven (familie en vrienden kwamen om). Deze ervaringen hebben gezorgd voor de ontwikkeling van zijn visie op het mens-zijn.

De mens als ‘wil-tot-betekenis’

Mensen kunnen een leegte in het betekenis geven ervaren (bv verveling) of existentieel vacuüm.

Mensen voelen zich neerslachtig als ze de ontevredenheid over hun bestaan realiseren (gefrustreerde wil-tot-betekenis). Ze hebben een innerlijke leegte, hierdoor kunnen ze daden doen als zelfmoord, alcoholisme, misdadigheid, crisis,..; het existentieel vacuüm komt vaak voor, maar verbergt zich onder diverse maskers en vermommingen -> bv verlangen naar macht, geld, wil-totlust,…

Deze theorie noemt logotherapie (logos: betekenis). Streven naar de zin van het leven is de primaire motivatiekracht die een mens bezit. Iedereen is zelf verantwoordelijk voor eigen bestaan.

In het concentratiekamp zag hij dat als mensen wisten dat hen nog een taak in het leven wachtte ze grotere overlevingskansen hadden dan mensen die de moed opgegeven hadden.

Niets ter wereld kan een mens beter helpen bij gruwelijke levensomstandigheden dan het gedacht dat zij leven inhoud en betekenis heeft.

Hij vindt het mis dat de biologie zeggen dat een mens behoefte heeft aan evenwicht (homeostase), een spanningsloze toestand. Mens heeft niets aan een spanningsloze toestand, wel aan het streven naar een waardevol doel (= noödynamiek)

Betekenis van het leven verschilt van persoon tot persoon, van dag tot dag en van uur tot uur. -> het gaat dus over de specifieke zin van het individuele leven op een bepaald tijdstip.

Hij krijgt verschillende uitdagingen van het leven dat hij moet oplossen. De mens moet eigenlijk niet zoeken naar betekenis, hij wordt voldoende uitgedaagd door het leven (geen betekenis zoeken – je krijgt betekenis).

Het menselijk bestaan is ‘zelftranscendent’

Hij zegt dat de mens = een verantwoordelijk schepsel die de zin van zijn leven moet verwezenlijken.

De ware zin wordt gezocht in de wereld, niet in de mens zelf. De het doel van menselijk bestaan is niet enkel terug te vinden in zelfverwerkelijking, maar in zelftranscendentie!

We kunnen de levensbetekenis op 3 manieren ontdekken:

• Door het stellen van een daad
• Door een bepaalde waarde aan te gaan of te ondergaan (Ervaren van iets (natuur, cultuur,…) of iemand (liefde))
• Door te lijden (Vaak zie je dan in, dat je met kleine dingen gelukkig bent, je gaat anders denken)

Zelftranscendentie: vrijheid én verantwoordelijkheid

Mens is niet geheel gedetermineerd, hij kiest zelf of hij zich onderwerpt of het hoofd biedt aan bepaalde situaties. -> mens is vrij en onafhankelijk.

Vrijheid wordt gezien als het negatieve aspect van het totale verschijnsel, verantwoordelijkheid is het positieve. Anders wordt vrijheid slecht gebruikt.

Hij zegt dat er fundamentele lijnen (tijd, ruimte en transcendentie) zijn in het levensverhaal. De verhalen zijn zo verschillend, maar toch kunnen we een basisstructuur herkennen. -> We leggen steeds de route af van een naam naar een zich voortdurend ontwikkelende identiteit. Deze route speelt zich af in tijd en ruimte. Bv waar, wanneer je geboren bent,… Transcendentie verwijst in deze context naar een open ruimte of het geheim van de werkelijkheid. Mensen geven een eigen inhoud aan deze lijn. Deze zorgt dus voor een inhoudelijke en functionele dimensie (biedt een perspectief) in het leven.

Dit is de open ruimte: De ruimte waar je bij jezelf kunt komen, bij je innerlijke kern die onaantastbaar is. Die innerlijke kern wordt soms overstemd door omstandigheden waarin je leeft. Aandacht hebben voor je open ruimte leidt naar de kern van jezelf en helpt je om je los te maken van wat die kern overschreeuwt of wat je afhoudt om er meer in contact te treden. Op deze plek ontmoet je je levenskracht. Vele tradities noemen deze ontmoetingsplek: ‘de ziel’.

Dus het levensverhaal is een antwoord op ‘wie ben ik?’ en dit verhaal loopt langs 3 lijnen:

• De tijdslijn: zoekt antwoord op ‘wanneer ben ik?’, sluit aan op autobiografische competentie (kunnen terugkijken op geschiedenis). Kan je je eigen plekje vinden in de dag/week/jaar. Valkuilen -> Terugplooien op verandering (fixatie)
• De ruimtelijn: zoekt antwoord op vraag ‘waar ben ik?’. Het vermogen om een eigen plek te hebben in een netwerk van mensen, dieren en dingen. Tot welk netwerk je behoort. Ook het kunnen omgaan met diversiteit zit hierin
• Transcendentielijn: antwoord op vraag ‘Vanwaar een waartoe ben ik?’. Sluit aan bij de mogelijkheden om zichzelf te onderscheiden. We vormen ons eigen leven (autonomie), maar we hebben niet alles in de hand (heteronomie).