·David Hume trok de uiterste consequentie uit de kloof tussen geest en materie. Voor zijn analyse onderscheidde Hume twee soorten uitspraken:

–analytische uitspraken die alleen ‘in de geest’ ontstaan en waar zijn op grond van definities; op grond van de betekenis van de woorden die er in voorkomen; A=A, vrijgezellen zijn getrouwd. Volgens Hume zijn analytische uitspraken noodzakelijk waar: ze drukken a priori kennis uit: kennis voorafgaand aan de waarneming.

–synthetische uitspraken over de ‘materie’ die waar zijn op grond van feiten: deze stoel is blauw. Synthetische uitspraken drukken volgens Hume a posteriori kennis uit: kennis na waarneming.

·Volgens Hume waren synthetische uitspraken per definitie onbetrouwbaar. Je kunt zintuiglijke ervaring niet door een systematische werkwijze (experimenten) zuiveren:

–inductieprobleem: je kunt niet uit eindige uitspraken tot een universele uitspraak komen; je kunt domweg niet een oneindig aantal waarnemingen doen.

–probleem van causaliteit: causaliteit veronderstelt een noodzakelijke relatie tussen gebeurtenissen A en B. Ook hier speelde het inductieprobleem: je kunt domweg niet vaststellen dat B altijd op A volgt. Noodzakelijkheid is niet logisch dwingend

–consistente waarnemingen zijn onmogelijk; we ontvangen elk moment talloze zintuiglijke prikkels die veranderlijk zijn; als onze kennis op die prikkels gebaseerd zou zijn, dan zouden we aan de waarneming van chaos bezwijken.

·Hume’s conclusies waren zeer bedreigend voor de wetenschap. Zonder inductie, zonder causaliteit en zonder consistente waarneming werd het traditionele beeld van de natuurwetenschap ondermijnd. Hume’s oplossing: zekere kennis over de werkelijkheid is een psychologische illusie; we doen alleen alsof we constante objecten en oorzaak en gevolg waarnemen; voorbeeld van kentheoretisch scepticisme.

·De voortrekkers van de wetenschappelijke revolutie in de 17de eeuw maakten een scherp onderscheid tussen de materiële wereld en de geestelijke wereld. Dit betekende:

–de materie is op geen enkele manier met de geest verweven. Een ding wordt uitsluitend gekarakteriseerd door kwantitatieve eigenschappen zoals omvang, gewicht, plaats en beweging (primaire kwaliteiten). Als verschijnselen met uitsluitend kwantificeerbare eigenschappen, kunnen dingen met behulp van wiskundige formules beschreven worden (Galilei: het boek van de natuur is geschreven in de taal van de wiskunde). Dingen kunnen niet meer verklaard worden door middel van hun kwalitatieve vorm, oorsprong en doel (secundaire kwaliteiten). Dit leidt tot mathematisch-mechanistische in plaats van teleologische verklaringen van de werkelijkheid.

–de geest is op geen enkele manier verbonden met de materie. De wereld van de geest sluit zich af van de werkelijkheid. De alledaagse waarnemingen en het gezond verstand worden onbetrouwbaar. De vraag hoe komt kennis van de buitenwereld in het hoofd van de mens werd problematisch. Als kennis over de werkelijkheid niet rechtstreeks door zintuiglijke ervaring en gezond verstand kan worden bevestigd, waardoor dan wel? Antwoord van de empirische wetenschap: zintuiglijke ervaring is misleidend, maar door systematisch te werk te gaan, kan de ervaring gezuiverd en vermeerderd worden. Dit leidt tot de ontwikkeling van de experimentele-empiristische methode (Bacon: je moet een leeuw aan zijn staart trekken om zijn ware aard te ontdekken): informatie ontlenen aan een zuivere bron (zintuiglijke ervaring, experiment, maar ook de primaire bronnen); informatie verwerken met onberispelijke middelen (logica, wiskunde, statistiek) en op grond van waargenomen regelmatigheden wetten formuleren; theorieën onderwerpen aan collegiale inspectie en kritiek.

·Door het radicale onderscheid dat sinds de wetenschappelijke revolutie gemaakt wordt tussen materie en geest, komen het gekende object (de natuur) en het kennende subject (de mens) in filosofisch gescheiden kaders terecht: het subject-object schema.

·Het is belangrijk om op te merken dat de wetenschappelijke revolutie een scheiding in het domein van wetenschappelijk onderzoek voltrok. De ‘natuurwetenschappen’ gingen de natuur bestuderen. Het boek van de geest was niet in de taal van de wiskunde geschreven. Deze scheiding voltrok zich ook op institutioneel vlak. Academies stelden zich ten doel de verwerving van experimentele wetenschappelijke kennis. Universiteiten bleven het domein van de traditionele wetenschappen: filosofie, retorica. In toenemende mate legde de academies een claim op het predikaat ‘wetenschappelijk’. Pas in de 19e eeuw tonen de geesteswetenschappen zich bereid aan dit ideaal te voldoen, met name het empirisme.

·Aan het eind van de achttiende eeuw groeide het besef dat het standaardbeeld van de natuurwetenschap de toets van filosofische kritiek niet kon doorstaan.