Om de prijs van obligaties en aandelen te bepalen, moeten we bijgevolg de waarde van deze toekomstige betaalstromen kennen. De prijzen worden bepaald door vraag en aanbod.
Banken spelen sinds lang een cruciale rol in het financiel intermediatieproces.
Ze trekken financiële middelen (= fondsen) van spaarders aan, plaatsen die op een depositorekening en gebruiken ze om leningen toe te staan aan investeerders. Deze deposito’s functioneren als (giraal) geld.
Als vergoeding voor deze financiële prestaties, rekenen de banken een hogere intrestvoet aan op hun leningen dan de intrest die ze betalen op hun deposito’s.
Spaarmiddelen vinden niet alleen hun weg naar obligaties, aandelen en deposito’s bij banken, maar ook in de beleggingsfondsen. De beleggingsfondsen kopen met de hun toevertrouwde spaarfondsen verschillende types van aandelen of obligaties, of van beide. We noemen dat een portefeuille. De beleggers delen niet alleen in de intrestopbrengsten en dividenden van de portefeuille van beleggingsfondsen, zij delen eveneens in de daaraan verbonden risico’s. toch biedt het samenbrengen van middelen (het zogenaamde poolen) van vele spaarders in een gezamenlijk beleggingsfonds de mogelijkheid om de risico’s beter te spreiden.
In het intermediatieproces treden nog tal van andere financiële instellingen op. Zo kunnen spaarder zich contractueel engageren tot het betalen van jaarlijkse bijdragen aan pensioenfondsen of van verzekeringspremies aan verzekeringsmaatschappijen en zich op die manier indekken tegen risico’s van inkomensverlies op de oude dag, bij overlijden, bij ongevallen enz.
Aandelen zijn deelbewijzen in het kapitaal van een onderneming. Zij vertegenwoordingen een fractie van de eigendom en geven recht op deelname in de winst.
In tegenstelling tot de intrestopbrengst bij een obligatie, is een winstdeelname, ook dividend genoemd, variabel. Ze is afhankelijk van de ondernemingsresultaten.
Aandelen zijn dus risicovoller dan obligaties!
zoals houders van obligaties hebben ook bezitters van aandelen er belang bij om hun aandelen te kunnen omzetten in geld. Ook voor aandelen gebeurt dat op de secundaire markt.
Obligaties zijn schuldcertificaten die (veelal) terugbetaalbaar zijn op een bepaald tijdstip en aan de houder periodiek een intrestvergoeding garanderen. Model staat de overheidsobligatie die uitgegeven wordt door de overheid ter financiering van begrotingstekorten. De terugbetalingstermijn is veelal lang en de houder ontvang jaarlijks een intrestbetaling.
Bij obligaties geschiedt de overheveling van fondsen van spaarders naar ontleners op het ogenblik dat de obligaties uitgegeven worden op de zgn primaire of emissiemarkt.
Het voordeel is dat ze gemakkelijk verhandelbaar zijn. De uitlener kan gemakkelijk zijn vordering terug omzetten in geld.
De verhandeling van obligaties gebeurt op de zgn secundaire markt (effectenbeurs).
De intrest neemt typisch toe met de looptijd van de obligatie. Ook risicopremies verhogen de intrestvoet. Die premies vormen een vergoeding voor het kredietrisico, dat is het risico van niet-betaling.
In de realiteit zijn er naast obligaties tal van andere vormen van schuldtitels in omloop (kasbons,…). Markten waarop schuldtitels met een initiële looptijd van meer dan 1 jaar verhandeld worden, worden gezamenlijk aangeduid met de term kapitaalmarkt. Schuldtitels met een kortere looptijd, bv schatkistcertificaten uitgegeven door de overheid en enkel toegankelijk voor financiële instellingen, zijn meer liquide en maken deel uit van de geldmarkt in ruime betekenis van het woord.
De coördinatie van sparen en investeren verloopt niet vanzelf. Spaarders en ontleners moeten elkaar kunnen vinden, ook vergen de onderhandelingen over de voorwaarden van de leningen,… heel wat tijd en middelen.
Financiële instellingen verlenen tal van diensten om het coördinatieproces te vergemakkelijken. Ze verzamelen de spaarmiddelen van een massa cliënten en lenen die uit aan gezinnen, ondernemingen en de overheid. ook maken ze het mogelijk dat de termijn van de beleggingen korter is dan die van de leningen.
Het verlies van niet-terugbetaalde leningen wordt gespreid over de ganse groep cliënten van de bank zodat de impact op een individuele cliënt miniem is.
De financiële instellingen fungeren als tussenpersonen op de financiële markten. We noemen ze ook financiële intermediairs.
Mede dankzij hun bekendheid bij het publiek kunnen grote ondernemingen die geld nodig hebben, zich rechtstreeks richten tot het spaarderspubliek.
Wanneer iemand een onderneming wenst op te richten moet hij de nodige middelen vinden om in nieuwe kapitaalmiddelen te investeren.
Dit kan vb door beroep te doen op andere bronnen vb familieleden, vrienden, de bank… = derden
Een lening bij derde gaat meestal gepaard met de belofte om intrest te betalen voor het gebruik van het geld en om de ontvangen som terug te betalen op een afgesproken tijdstip = vervaldag.
Ook mogelijk: geld van een derde in ruil voor een deel van de toekomstige winsten van de onderneming. In dit geval wordt de derde mede-eigenaar en deelt dus in het bedrijfsrisico.
het financieel systeem vervult een onmisbare rol bij de coördinatie van de beslissingen tot sparen en ontlenen.
Het aanbod van financiële middelen komt van de spaarders. Indien zij deze fondsen rechtstreeks uitlenen, verwerven ze een vordering – veelal in de vorm van een schuldbrief of schuldcertificaat. Spaarders kunnen hun spaarmiddelen ook onrechtstreeks ter beschikking stellen door ze te deponeren bij een bank. In ruil worden ze houder van een deposito.
De vraag naar financiële middelen gaat uit van particulieren, de overheid en ondernemingen. In het algemeen zijn investeringen de drijvende kracht achter de vraag naar financiële middelen.
De intrest = de prijs van een lening maw de prijs die de ontlener betaalt aan de uitlener om tijdelijk over financiële middelen te kunnen beschikken.
De intrestvoet wordt gewoonlijk uitgedrukt als een percentage van de ontleende hoofdsom per tijdseenheid.
Door de lening kunnen gezinnen, ondernemingen,… hun consumptie opdrijven in afwachting van een hoger inkomen later. Hierdoor zijn ontleners bereid meer terug te betalen dan het geleende bedrag.
Volgende figuur stelt de markt voor financiële middelen voor. Op de horizontale as staat het bedrag aan financiële middelen, op de verticale as de prijs ervan, nl de intrestvoet.
Vermits lenen duurder wordt naarmate de intrestvoet hoger is, daalt de hoeveelheid gevraagde financiële middelen met de intrestvoet De vraag naar financiële middelen is bijgevolg negatief geïnclineerd.
Omgekeerd maakt een hoge intrestvoet sparen aantrekkelijker de aanbodcurve voor financiële middelen is positief geïnclineerd daar het aanbod toeneemt bij een stijging van de intrestvoet
Naast de intrestvoet bepalen ook andere factoren de vraag naar en het aanbod van financiële middelen. Toegenomen investeringsopportuniteiten, belastingsvoordelen voor particuliere investeringen… doen de vraag naar fin middelen stijgen.
een toename van het aanbod van financiële middelen (bv nieuwe belastingsvoordelen voor spaarders) verschuift de aanbodcurve naar rechts
We beschouwen eerst een fictieve economie waarin spaarders-beleggers 2 alternatieven hebben: vermogen aanhouden in de vorm van geld of in de vorm van obligaties.
De markt van financiële middelen valt hier samen met de obligatiemarkt.
De som van de vraag naar geld en obligaties van de beleggers stellen we voor door
Het aanbod van beide vermogensvormen is gegeven:
In evenwicht zijn beide aan elkaar gelijk
MV + BV = MA + BA
MA – MV = BV - BA
Aan een aanbodoverschot op de ene markt beantwoordt dus een vraagoverschot van dezelfde omvang op de andere markt en visa versa. De intrestvoet waarbij de geldmarkt in evenwicht is verzekert dus ook de gelijkheid van vraag en aanbod op de obligatiemarkt.
In realiteit hebben spaarders-beleggers naast geld de keuze tussen meerdere beleggingsvormen: obligaties en termijnrekeningen met verschillende looptijd, aandelen, onroerende goederen,…
Voor leningen op diverse termijnen komen er specifieke intrestvoeten tot stand:
Het monetair beleid heeft in de eerste plaats invloed op de markt voor kortlopende rekeningen.
