- Empathie heeft een beperkte genetische component
- Temperament:
Inductie = speciale vorm van disciplinering waarbij men het kind helpt om te letten op gevoelens door te wijzen op de gevolgen van het foute gedrag van het kind voor anderen.
Bv. “zij is aan het wenen omdat jij haar pop niet wil teruggeven.”
Inductie heeft succes: kinderen zijn gemotiveerd tot actieve betrokkenheid op morele normen:
Daarentegen: wanneer er te veel wordt gedreigd en gestraft, dan kan het kind niet goed nadenken waardoor er geen internalisatie is van de morele normen.
> Jonge kinderen vormen een superego of geweten door zich te identificeren met de ouder van hetzelfde geslacht, van wie ze de morele standaards overnemen
> Ze gehoorzamen aan het superego om schuld te vermijden
> Morele ontwikkeling is afgerond op 5 – 6 jaar
Meeste onderzoekers zijn het hier niet mee eens vandaag:
> Kinderen wiens ouders vaak dreigen voelen vaak weinig schuld
> Indien ouders hun liefde terugtrekken (bv. door het kind te negeren), dan veroorzaakt dit veel zelfverwijten bij het kind (bv. “niemand houdt van mij” of “ik ben slecht”)
> Indien dit te vaak gebeurt gaat het kind zijn/haar schuld ontkennen zwak geweten.
- Vanaf 2 jaar: begin van bezorgdheid over dingen die niet horen of mensen die zich niet gedragen.
- Ouders vinden dat kinderen meer verantwoordelijk zijn voor hun gedrag
- Geweten begint zich te vormen in de kleuterperiode
- Theorieën leggen verschillende klemtonen:
Perspectieven op morele ontwikkeling:
Psycho-analytisch | Freud: superego en schuld Nu: inductie, op empathie gebaseerde schuld |
Behavioristisch | Beloning en straf |
Sociaal leren | Voor en nadoen van moreel gedrag |
Cognitief ontwikkelings | Kinderen als actieve denkers over sociale regels |
Direct | Indirect |
Regelen van informele activiteiten met ‘peers’ | Veilige gehechtheid |
Richtlijnen over hoe ze zich moeten gedragen tegenover anderen | Emotioneel expressieve, ondersteunende communicatie |
| Coöperatief spel (vader – zoon ; moeder – dochter) |
Vriendschap bij volwassenen = wederzijdse relatie die omvat:
- Elkaar gezelschap houden
- Delen
- Begrijpen van gedachten en gevoelend
- Voor elkaar zorgen in tijden van nood
-Zo’n (rijpe) vriendschappen blijven duren in de tijd en overleven occasionele conflicten.
Kleuters begrijpen al iets over de uniekheid van een vriendschap, maar enkel gedeelde activiteiten en nog niet wederzijds vertrouwen. Vriendschap in de vroege kindertijd is:
- Iemand die jou leuk vindt, met jou speelt en speelgoed deelt
- Ze veranderen vaak
- Vrienden bieden meer bevestiging, zijn emotioneel expressiever en bieden meer sociale steun dan niet-vriendschappen.
De relaties tussen vrienden zijn al wel uniek bij kleuters.
