Het gaat hier om de omgang van officiële instanties met geweld. De autoriteiten geraken steeds meer betrokken bij de regulering van interpersoonlijk geweld dankzij een vermindering van de zichtbare straffen en dus een privatisering van de openbare strafvervolging. Daarnaast werd de definieerring van doodslag complexer en werd ze meer een zaak voor de rechtbanken. Geweld raakte ingebed in een breder proces van toename van sociale controle dankzij het ontstaan van gecentraliseerde administraties en juridische organisaties, een proces van sociale disciplinering via onderwijs, opvoeding en religie en de invloed van dominante groepen in de samenleving. Het systeem van veranderende waarden en normen kan ook dagelijkse routines en gedragspatronen veranderen. Daarnaast werden twee culturele stromingen vaak geassocieerd met een daling van het geweld: het protestantisme en het moderne individualisme.

Het protestantisme omvat een gigantisch disciplinerend project met de nadruk op introspectie en de cultivering van schaamte en schuld. Het gaat om een golf van religiositeit waarbij priesters binnendrongen in het private leven en daarnaast fungeerden als de ruggengraat in de toename van bevolking. Het protestantisme werd mee gedragen door de katholieke reformatie.

Het modern individualisme omvat een culturele verspreiding van het moderne ideaal van het individu sinds de zestiende eeuw. Men nam afstand van de buitenwereld met idealen als autonomie, authenticiteit en verantwoordelijkheid. Volgens Emile Durkheim was dit een cruciale variabele voor de daling van geweld dankzij een bevrijding van de collectieve banden en emoties, een meer subjectieve reflectie en een zekere emotionele afstand in conflictsituaties.

Het civilisatieproces van Norbert Elias had een sterke aantrekkingskracht vanwege zijn sociale dynamiek vanuit het lange termijn perspectief, veranderingen op micro en macro niveau en aandacht voor gedragscodes en omgangsvormen. Deze zijn vaak cultureel bepaald, op lange termijn aan verandering en dynamiek onderhevig en vervullen een sociale functie met processen van sociale distinctie.

Het civilisatieproces op micro niveau behandelt de veranderingen in persoonlijkheidsstructuren in nauwe samenhang met sociale structuren, een hogere graad van zelfbeheersing wat te maken heeft met affectmatiging en groeiende afstandelijkheid tot lichamelijkheid, wat leidde tot graduele pacificering van de dagelijkse omgang en een daling van crimineel gedrag. Het civilisatieproces werd voortgestuwd doordat het kracht inboette als sociaal distinctiemiddel en men steeds naar fijnere beschavingsvormen zocht.

Omtrent het civilisatieproces op macro niveau gaan we op zoek naar het waarom van die civilisering. Het gaat hier om de internalisering van zelfbeheersing, een grotere interdependentie tussen de sociale actoren en steeds complexer wordende samenlevingen wat betreft de groeiende arbeidsdeling en de langer wordende interdependentieketens tussen mensen. Ook de ondersteuning door sociale instellingen zorgen voor meer zelfbeheersing.

Van belang zijn de uitbouw van een markteconomie en het staatvormingsproces. Een daling van geweld is te verbinden aan de monopolisering van geweld door centrale staten en gewapende ridders uit de gepacificeerde hofsamenlevingen (= civilisering van gewoonten en manieren, edellieden als toegewijde en geciviliseerde dienaars) in de zestiende en zeventiende eeuw. Ook het gebruik van duel werd verbonden aan een strikte regelgeving waarvoor zelfbeheersing nodig was. We zien eer verbonden worden met de dienstbaarheid voor de vorst (Lodewijk XIII) en de strafvervolging wordt geprivatiseerd.

Omtrent het belang van het staatsvormingsproces mag wel kritiek geuit worden. Het verband tussen de daling van het geweld en de opkomst van monarchie (Muchembled) klopt niet op alle gebieden. In de lage landen was er helemaal geen sterk centraal gezag, maar wel een snelle afname van de doodslagcijfers. Ook in de Italiaanse steden ontstond heel wat controle van overheidswege op geweld in de Middeleeuwen en de vroeg moderne periode, maar deze was verre van effectief. Ook is er een onderschatting van de stedelijke dynamiek en de relatie tussen staat en de civil society ging over legitimiteit van de staat en wederzijds vertrouwen in de samenleving. Ook ontstond er een onderschatting van de culturele component.